Możesz zmienić swoje genetyczne przeznaczenie, stosując zdrową dietę

Kiedyś, jeśli twoja matka miała raka, to twoje genetyczne przeznaczenie do tej choroby wydawało się być wyryte w kamieniu. Przynajmniej tak brzmiał stary sposób myślenia o genetycznych predyspozycjach do chorób takich jak rak czy choroby serca. Ale nastąpiła zmiana paradygmatu w sposobie, w jaki eksperci rozumieją nasz odziedziczony profil genetyczny, według Rodericka H. Dashwooda, Ph.D., który mówił o genetyce i żywieniu na 10. dorocznej Konferencji Żywienia i Zdrowia w Seattle w maju.

Tak jak z pokolenia na pokolenie przekazujemy sobie geny koloru oczu i budowy ciała, tak samo przekazujemy sobie geny podatności na choroby. Dashwood donosi jednak, że naukowcy wiedzą już, że geny można włączać i wyłączać. DNA i inne białka w genie zawierają molekularne "znaczniki", które nakazują genowi, aby był aktywny lub nieaktywny. Środowisko i styl życia mogą powodować dodawanie lub usuwanie tych znaczników - czyli w istocie włączać lub wyłączać gen.

Zasadniczo można zmienić ekspresję genów - proces, w którym odziedziczone informacje z genu są tłumaczone i przekształcane w funkcjonalny produkt genowy w komórce - i w ten sposób zahamować rozwój choroby. Na przykład, w przypadku genetycznego ryzyka zachorowania na raka, Dashwood zauważa: "To doprowadziło do pomysłu, że możemy być w stanie skierować komórki rakowe w inną stronę. Można włączyć geny supresorowe nowotworów, aby wyciszyć komórki rakowe".

NOWA DZIEDZINA NUTRIGENOMIKI

Zrozumienie genetyki dokonało ogromnego skoku naprzód dzięki Projektowi Ludzkiego Genomu (The Human Genome Project), przełomowemu przedsięwzięciu, w ramach którego zespół międzynarodowych naukowców został wezwany do stworzenia mapy wszystkich genów - zwanych łącznie genomem naszego gatunku. Zakończony w 2003 roku projekt umożliwił naukowcom odczytanie naszego genetycznego schematu, a także otworzył nam drogę do wiedzy o tym, jak możemy modyfikować negatywne skutki naszych profili genetycznych.

Od tego czasu rozwinęła się dziedzina nutrigenomiki - nauki o tym, jak żywność wpływa na nasze geny i jak indywidualny układ genetyczny może sprawić, że ludzie w różny sposób reagują na żywność i składniki odżywcze. Jednym z najbardziej ekscytujących aspektów nutrigenomiki jest jej potencjał w zakresie otwierania nowych dróg zapobiegania chorobom, do których ludzie są genetycznie predysponowani, takim jak cukrzyca, otyłość, zaburzenia zapalne, nowotwory i choroby neurodegeneracyjne.

DIETA MOŻNA ZMIENIĆ TWOJĄ GENY
To, co kładziesz na talerzu, może mieć duży wpływ na Twój profil genetyczny, a nawet na profil Twojego potomstwa. Badania na zwierzętach wykazały nawet, że dieta matki może powodować długotrwałe zmiany w ekspresji genetycznej dzieci. Na przykład wysokotłuszczowa dieta matki może zmienić ekspresję genów i zachowanie potomstwa w kierunku chęci spożywania bardziej smakowitych pokarmów (Endocrinology, 2010).

Ogólny sposób odżywiania się, spożycie kalorii, spożycie określonych związków i składników odżywczych zawartych w żywności, narażenie na chemikalia zawarte w żywności, a także styl życia mogą wpływać na funkcjonowanie naszych genów. Chociaż badanych jest wiele rodzajów żywności i składników odżywczych, poniżej przedstawiamy kilka najbardziej ekscytujących obszarów zainteresowania w dziedzinie nutrigenomiki:

1. Wzór diety

Według badań opublikowanych w 2013 r. w Nutrition Journal zdrowe odżywianie może wpłynąć na zmianę ekspresji genetycznej w kierunku ochrony przed rakiem. Kanadyjscy naukowcy porównali wpływ zdrowej diety, która obejmowała wysokie spożycie warzyw, owoców i pełnych ziaren oraz niskie spożycie produktów rafinowanych, na profil genetyczny z dietą zachodnią, która obejmowała wysokie spożycie rafinowanych ziaren, słodyczy i przetworzonego mięsa.

Profile ekspresji genów wskazywały na potencjalny wzrost ryzyka zachorowania na raka w grupie stosującej dietę zachodnią oraz na zmniejszone ryzyko zachorowania na raka w grupie stosującej dietę zdrową.

2. Styl życia

Ogólnie zdrowy styl życia może mieć jeszcze bardziej znaczący wpływ na Twój genom. Badania wykazują, że sama aktywność fizyczna ma wyraźny wpływ na geny, obniżając ryzyko cukrzycy typu 2 i otyłości. Z kolei w badaniu opublikowanym w 2008 roku w Proceedings of the National Academy of Sciences wykazano, że styl życia obejmujący zdrową dietę roślinną, umiarkowane ćwiczenia fizyczne i techniki radzenia sobie ze stresem zmienił ekspresję ponad 500 genów u mężczyzn z wczesnym stadium raka prostaty, co wskazuje, że zmiany te mogą pomóc w spowolnieniu rozwoju nowotworu.

3. Owoce i warzywa

Wiemy, że spożywanie dużej ilości owoców i warzyw przynosi wiele korzyści zdrowotnych, a teraz do tej listy można dodać geny. Norweskie badanie z 2010 roku wykazało, że bogate w przeciwutleniacze owoce i warzywa wywoływały zmiany w ekspresji genów, które optymalizowały procesy obronne organizmu. Badania skupiły się również na wpływie określonych pokarmów roślinnych na genom.

Wyniki badań przedstawione na Dorocznej Konferencji Żywienia i Zdrowia wskazują, że sulforafan, związek zawarty w brokułach, wydaje się włączać geny hamujące rozwój nowotworów, aby powstrzymać rozwój raka.

Inne składniki diety wydają się mieć podobne działanie, w tym iostiocyjaniany, które występują w siarce i warzywach krzyżowych, takich jak kapusta, jarmuż, brokuły i rukiew wodna; związki organoselenowe występujące w czosnku; pokarmy bogate w biotynę, takie jak boćwina i żółtko jaja oraz pokarmy bogate w kwas alfa liponowy, takie jak zielone warzywa liściaste.

Inne możliwe czynniki hamujące rozwój nowotworów to resweratrol zawarty w skórkach winogron i czerwonym winie, izoflawony zawarte w soi oraz bioaktywne związki zawarte w orzechach włoskich, które mogą sprzyjać zmianom w ekspresji genów.

4. Mikroelementy

Wiele niezbędnych witamin, takich jak witaminy z grupy B, kwas foliowy i cholina, dostarcza ważnych związków zwanych grupami metylowymi, które pomagają w tworzeniu znaczników genetycznych włączających lub wyłączających geny. Według Lynn Adams, Ph.D., pracownika naukowo-technicznego Agencji Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych, jeśli w diecie brakuje tych składników odżywczych, może nie dochodzić do ekspresji genów potrzebnych do zachowania dobrego zdrowia.

5. Chemikalia w żywności

Adams donosi, że według wstępnych badań niektóre substancje chemiczne w systemie żywnościowym, takie jak bisfenol-A(BPA), występujący w opakowaniach i pojemnikach na żywność, mogą zakłócać ekspresję genetyczną w regionach mózgu i narządów rozrodczych.

STAY TUNED NA WIĘCEJ BADAŃ

Warto zaznaczyć, że badania nad nutrigenomiką są wciąż w powijakach i jest zbyt wcześnie, by stwierdzić z całą pewnością, jak skutecznie zmiany w diecie wpływają na ekspresję genów u poszczególnych osób. Dobra wiadomość jest taka, że napływające badania potwierdzają to, co już wiemy: Optymalną dietą zapobiegającą chorobom jest dieta śródziemnomorska, bogata w owoce, warzywa, pełne ziarna, ryby, a uboga w wysokorafinowane ziarna, słodycze i przetworzone mięso.